Staw kolanowy – budowa

Rzepka kolanowa jej budowa oraz funkcje są niezwykle ważne dla stawu kolanowego. W poniższym wpisie postaramy się przybliżyć tą niewielką rzepkę kość stawu kolanowego.

Staw kolanowy (łac. articulatio genus) jest największym stawem ustroju człowieka a jednocześnie jednym z najbardziej wrażliwych i ulegającym uszkodzeniom. Łączy on udo z golenią. Ma on charakter stawu zawiasowego tzw „staw zawiasowy zmodyfikowany”

Więzadło rzepki

Więzadło rzepki (łac. ligamentum patellae) – jedno z więzadeł stawu kolanowego stanowiące środkową część wspólnego ścięgna mięśnia czworogłowego uda. Więzadło jest wyczuwalne a nawet widoczne przez skórę od której oddzielone jest torebka maziową.

Powierzchnie stawowe stawu kolanowego

Połączenie kości w stawie kolanowym odbywa się w ten sposób, że oba wypukłe kłykcie kości udowej, które stanowią główkę stawową, poruszają się na wklęsłych powierzchnia kłykcie piszczelowej, stanowiącej panewkę.

Rzepka kolana budowa anatomiczna

Rzepka jest kością spłaszczona, trójkątną z zaokrąglonymi brzegami. Jest włączona w ścięgno mięśnia czworogłowego uda i położona do przodu od dolnego końca kości udowej. Rzepka kolanowa posiada powierzchnię przednią i tylnią, trzy brzegi i wierzchołek.

Funkcje rzepki kolanowej

Rzepka (łac. patella) w kolanie spełnia niezwykle ważne funkcje biomechaniczne.

• zapewnia rozłożenie kompresyjnych obciążeń działających na kość udową, zwiększając obszar kontaktu miedzy więzadłem rzepki a kocia udową.
• wydłuża ramię dźwigni mięśnia czworogłowego uda (łac. musculus quadriceps femoris) w całym zakresie uda.
• w stawie rzepkowy-udowym zachodzi ruch ślizgu.
• rzepki kolanowe mają za zadanie chronić staw kolanowy spełniają tym samym rolę „zderzaka” dla stawów kolanowych.
• rzepka kolanowa działa jako bloczek w systemie mięśnia czworobocznego uda. Zmienia ona kierunek pociągania przez ten mięsień Działanie w czasie wyprostu kolana. Działanie rzepki w kolanie jako bloczka uwidacznia się najbardziej w końcowej fazie wyprostu stawu kolanowego.
• rzepka kolana odpowiada również za regulowanie napięcia torebki stawowej.

Zobacz więcej: Staw kolanowy budowa, Kolano skoczka, Kolano biegacza, Skręcenia stawu skokowego, Uszkodzenie chrząstki stawowej

Jakie są urazy rzepki?

Jednym z trudnych problemów w ortopedii są przeciążania w obrębie stawu rzepkowo-udowego. Nie leczone stany przeciążeniowe prowadzą do choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych. Należy przyjąć, że zmiany chrząstki stawowej rzepki są najczęstszą przyczyną bólu kolan, bolurzepkowego zwłaszcza u osób młodych – Osobną grupę stanowią tu urazy rzepki powstałe w wyniku uprawiania sportu

Chondromalacja rzepki definicja

Chondromelacja rzepki do chondropatii, czyli zespołu patologii dotyczących chrząstki należy do najczęstszych przyczyn bóli kolana, zwłaszcza u dorastających. Stwierdzano, że objawy choroby zaczynają się przeważnie drugiej dekadzie życia, w większości dotycząc przyśrodkowej strony rzepki. Chondromalacja rzepki jest procesem postępującym. Sama chrząstka jest organem nieukrwionym oraz nieunerwionym, co pozbawia ją zdolności regeneracyjnych. Tym samym proces niszczenia chrząstki stawowej rzepki jest nieodwracalny.

Zmiany dotykające powierzchni stawowej rzepki powodują rozwłóknienie struktury chrząstki stawowej, w wyniku czego dochodzi do wytworzenia się w niej szczelin i ubytków, co w konsekwencji prowadzi do zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu rzepkowo-udowego. Tak uszkodzona rzepka nie spełnia już swojej funkcji, przez co dochodzi do stanów zapalnych i nawracającego bólu w obrębie stawu kolanowego. 

Jakie są stopnie chondromelacji rzepki?

Najczęściej spotyka się 4-stopniową skalę według Outerbridge’a:

• 0 – chrząstka prawidłowa
• I stopień – spluszowacenie i zmiękczenie (obrzęk),
• II stopień – pęknięcia i fragmentacja niepełnej grubości (szczeliny <1,25 mm),
• III stopień – pęknięcia pełnej grubości (szczeliny >1,25 mm) sięgające do kości podchrzęstnej bez odsłonięcia kości,
• IV stopień – ubytki odsłaniające kość podchrzęstną.

Jakie są objawy?

• ból zlokalizowany w przedniej części kolana, nasilający się podczas chodzenia, biegania, wchodzenia bądź schodzenia po schodach, kucania, dolegliwości bólowe w niektórych przypadkach mogą być również uciążliwe podczas spoczynku, 
• sztywność stawu,
• obrzęk stawu pojawiający się głównie po przeciążeniu stawu,
• wysięki do stawu,
• uczucie trzaskania lub chrupania w stawie podczas ruchów prostowania oraz zginania,
• niestabilność stawu,
• ból rzepki podczas ucisku – test kompresyjny,
• zanik i osłabienie mięśnia czworogłowego uda.

Jakie mogą być przyczyny ?

• pourazowe – przebyte urazy rzepki, nadmierne obciążenie stawu kolanowego, zmiany zwyrodnieniowe będące wynikiem przebytych urazów rzepki,
• dysplastyczne – nieprawidłowe położenie rzepki, wadliwe ukształtowanie powierzchni stawu kolanowego, zaburzenia osi stawu kolanowego, np. koślawość, szpotawość, stopy płaskie,
• idiopatyczne – przyczyny zmian degeneracyjnych, których nie można określić,
• inne – chondromalacja będąca wynikiem chorób, nadmiernie napięte lub osłabione mięśnie w okolicy stawu kolanowego.

Złamanie rzepki

Złamania rzepki występują zazwyczaj w średnim wieku i stanowią zaledwie 2% wszystkich złamań. Wczesne wykrycie złamania rzepki i podjęcie leczenia daje dobre rokowania.

Złamania rzepki powstają zwykle w wyniku bezpośredniego urazu, np. podczas upadku na twarde podłoże.

Leczenie złamań rzepki

Leczenie uszkodzeń rzepki (złamań rzepki nieprzemieszczonych) polega na założeniu opatrunku gipsowego przy wyprostowanym kolanie.

Zwichnięcia rzepki

Zwichnięcie rzepki to sytuacja, w której część rzepki przemieszcza się poza tę na zewnątrz kolana (zwichnięcia w kierunku wewnętrznym, przyśrodkowym są bardzo rzadkie).

Do zwichnięcia rzepki dochodzi w czasie aktywności, szczególnie sportowej. W niefortunnej pozycji kolana nieprawidłowe napięcie mięśni powoduje przesunięcie się rzepki poza jej anatomiczną pozycję. Taka sytuacja ma miejsce rzadko u osób z prawidłową budową rzepki i bruzdy międzykłykciowej, czyli wgłębienia w kości udowej, po którym przesuwa się rzepka.

Jakie jest leczenie zwichnięć rzepki?

Po przebytym zwichnięciu rzepki i pełnej ocenie uszkodzeń, jakie z tego powodu pojawiły się w kolanie, w RTG i MRI należy podjąć decyzję o tym, czy możliwe jest leczenie zachowawcze, czy konieczna jest operacja.

Co to jest lateralizacja rzepki?

Lateralizacja rzepki, nazywana również zespołem bocznego przyparcia rzepki. Lateralizacja rzepki to zbaczanie rzepki z jej prawidłowego toru ruchu w stronę boczną. W takiej sytuacja powierzchnia boczna rzepki nadmiernie uciska kłykieć boczny kości udowej.  Dolegliwość ta najczęściej dotyka osoby aktywne fizyczne uprawiające sporty wymagające częstego zginania stawu kolanowego. Należą do nich dyscypliny takie jak kolarstwo, narciarstwo, piłka nożna i tenis. Do przyczyn przeparcia bocznego rzepki należą zaburzenia w równowadze mięśniowej części bocznych i przyśrodkowych mięśnia czworogłowego uda oraz pasma biodrowo-piszczelowego. Stany po urazie kolana, wrodzone wysokie ustawienie rzepki, koślawość kolan, stopa płasko-koślawa również powoduje lateralizację rzepki

Jakie są objawy lateralizacji rzepki?

Na początku lateralizacja rzepki może powodować dolegliwości bólowe podczas znacznego wysiłku. Z czasem jednak bóle ulegają nasileniu, a chodzenie po schodach, wędrówki górskie oraz przysiady stają się bardzo uciążliwe. Poza dolegliwościami bólowymi nasilającymi się przy zginaniu obciążanego stawu, słyszalne mogą być krepitacje.

Leczenie lateralizacji rzepki

Prawidłowo zdiagnozowana lateralizacja rzepki to podstawa właściwej formy leczenia. Dużą skuteczność w leczeniu lateralizacji rzepki odznacza się fizjoterapia. W ramach planu fizjoterapeutycznego niezwykle ważne są ćwiczenia mające na celu przywrócenie prawidłowego toru ruchu w bruździe międzykłykciowej. Kolejne ćwiczenia jakie znajdują się w planie fizjoterapeutycznym to mobilizacja prawidłowego ruchu poprzez rozciąganie przykurczonych struktur stabilizujących rzepkę. W ramach rehabilitacji lateralizacji rzepki stosowane są ćwiczenia rozciągające oraz wzmacniające odpowiednie struktury. 

Fizjoterapia w schorzeniach rzepki

W ramach usprawniania zwyrodnień i chorób rzepki fizjoterapeuta ma szeroki wachlarz możliwości. Z fizykoterapii może zastosować prądy na staw kolanowy, laseroterapię kolana, krioterapię kolan, ultradźwięki na kolana lub pole magnetyczne kolan. Dużym powodzeniem cieszy się zabieg fali uderzeniowej na choroby kolan. W ramach rehabilitacji często stosowane są techniki mobilizacji rzepki, terapia manualna kolan, ćwiczenia indywidualne na kolana mające na celu stabilizację rzepki. Fizjoterapeuta może również zlecić masaż kolan.

Jaki lekarz zajmuje się chorobami rzepki?

Wszelkimi chorobami układu ruchowego zajmuje się lekarz ortopeda. Lekarz ortopeda może wykonać na przykład USG stawu kolanowego w celu postawienia diagnozy.