Genu valgum, czyli koślawość kolan, to bardziej niż tylko defekt kosmetyczny — to realna przyczyna bólu i przeciążeń. Najprościej to opisać jako sytuację, w której w pozycji stojącej kolana są skierowane do środka i zbliżone do siebie, podczas gdy stopy ustawiają się szerzej na zewnątrz — czyli między stopami zostaje odstęp, a kolana się stykają.
Jakie są przyczyny koślawości kolan?
Przyczyny koślawości kolan różnią się w zależności od tego czy pojawiają się w wieku dziecięcym czy o osób dorosłych.
W przypadku dzieci przyczyny mogą się następujące podłoże:
- Fizjologiczne (rozwojowe) – relatywnie często dotyczy dzieci w wieku od 2. do 6. roku życia i związane jest z naturalnym etapem wzrastania. Co istotne w większości przypadków wyrównują się samoistnie ok. 7. roku życia
- Krzywica – niedobór witaminy D i zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej mogą prowadzić do zmiękczenia i deformacji kości, a tym samym do koślawości kolan
- Wady wrodzone
- Urazy okołoporodowe lub pourazowe – przede wszystkim chodzi o złamania w obrębie nasad kości, które nie zrosły się prawidłowo
- Otyłość powodująca zbyt duże obciążenie dla młodych i rozwijających się stawów dzieci
- Asymetrie napięcia mięśniowego – przy porażeniu mózgowym
koślawość kolan
W przypadku dorosłych przyczyny koślawości kolan związane są głównie ze zwyrodnieniami, dawnymi urazami lub otyłością, w szczególności:
- Konsekwencja nieleczonej koślawości dziecięcej, która przetrwała w wieku dorosłym
- Zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego (ubytki chrząstki), które powodują zapadanie się przyśrodkowej części stawu
- Przebyte urazy w obrębie kości udowej, piszczeli lub uszkodzenia więzadeł z nieprawidłowym ich wygojeniem
- Otyłość i nadmierna masa ciała powodująca nadmierne przeciążenia stawów kolanowych i ich deformację
- Choroby metaboliczne osteomalacja u dorosłych (odpowiednik krzywicy)
- Osłabienie mięśni stabilizujących kończynę dolną wynikające z braku aktywności fizycznej i siedzącego tryb życia
koślawość kolan
Jakie objawy mogą się pojawić przy koślawości kolan?
Najbardziej widoczny i charakterystyczny objaw to nogi układające się w literę X — kolana stykają się, stopy oddalają się od siebie. Ponadto osoby cierpiące na to schorzenia wykazują Zaburzenia chodu. Chód jest niepewny, „kołyszący”, a stopy mogą ustawiać się bardziej na zewnątrz.
Objawy koślawości kolan dotyczą jednak nie tylko objawów widocznych gołym okiem, ale także powodują konkretne zaburzenia zdrowotne. Pacjenci zgłaszają:
- bóle kolan w przyśrodkowej części kolana, szczególnie po dłuższym staniu lub chodzeniu.
- przyspieszone zużycie chrząstki stawowej i niestabilność stawu kolanowego
- Bóle stóp i bioder – zaburzona oś kończyny wpływa na całe łańcuchy mięśniowo-powięziowe
- ból pleców (zwłaszcza u dorosłych)
- osłabione mięśnie pośladków i stawu biodrowego
koślawość kolan
Jak prawidłowo diagnozować koślawość kolan?
Diagnozowanie koślawości kolan jest dość proste i obejmuje przede wszystkim:
- Wywiad lekarki, w ramach którego lekarz pyta o wiek dziecka, objawy bólowe, historię urazów, wady rozwojowe i przebyte choroby (np. krzywica, zapalenia stawów), oraz
- Badanie kliniczne obejmujące ocenę osi kończyny, symetrię, napięcie mięśni, ustawienie bioder i stóp
- Badania obrazowe RTG stawu kolanowego i osi kończyn dolnych pozwalające ocenić deformację kości, mierzy się także tzw. kąt anatomiczny i mechaniczny
Czy można wyleczyć koślawość kolan?
U dzieci, w większości przypadków koślawość kolan ustępuje samoistnie około 7 roku życia. Jeśli jednak wada była bardzo duża i sytuacja nie poprawia się po 7 roku życia, warto rozważyć konkretne formy leczenia, takie jak ćwiczenia korekcyjne, wkładki ortopedyczne, a czasami nawet leczenie operacyjne.
Inaczej sytuacja wygląda u dorosłych pacjentów, u których koślawość kolan nie cofa się samoistnie, ponieważ układ kostny jest już zakończony. U dorosłych podejmowane leczenie może przynieść korzyści w postaci zmniejszenia objawy bólowych, spowolnienia progresji zwyrodnień oraz poprawić estetykę nóg
koślawość kolan
Jakie ćwiczenia wykonywać przy koślawości kolan?
Przy koślawości kolan należy wybrać ćwiczenia, które koncentrują się przede wszystkim na wzmocnieniu mięśni stabilizujących kolano, rozciągnięciu przywodzicieli uda i poprawie wzorca chodu. Wśród najczęściej wybieranych ćwiczeń wymienia się
- Przysiady z gumą oporową
- Odwodzenie nogi w leżeniu bokiem
- Clamshell (muszelka)
- Wypady w tył
- Most biodrowy
- Rozciąganie przywodzicieli uda
- Chodzenie z minibandem na boki
Istotna uwag dla osób planujących rozpoczęcie ćwiczeń na koślawość kolan, to umówienie się na wizytę do fizjoterapeuty, który oceni stan pacjenta i ustali plan ćwiczeń, ponieważ nie każda koślawość wymaga takiego samego programu. Przy dużej wadzie lub bólach warto zrobić RTG i konsultację ortopedyczną.
